De NAM wil duurzame energie opslaan - en dat is nieuw voor het olie- en gasbedrijf
06/06/2018NieuwsDuurzame energie
De NAM wil duurzame energie opslaan. Een nieuwe tak van sport voor het olie- en gasbedrijf. Maar hoe te beginnen? Met een heuse wedstrijd, die het Britse Storelectric won met het idee om energie op te slaan door lucht samen te persen in ondergrondse holtes en deze weer vrij te laten wanneer energie nodig is.
Gasopslag van de NAM bij Langelo. Er zouden duizenden mega-accu’s nodig zijn om de stroom op te slaan die Nederland op slechts één dag gebruikt en dat is praktisch onhaalbaar. Foto Harry Cock / de Volkskrant
Wil je als samenleving overstappen op duurzame energiebronnen, dan moet je die energie kunnen opslaan. Voor het geval er een keer een tekort is, of om tijdens zonnige middaguren en straffe winden verspilling van overschotten te voorkomen. Maar waar je olie en gas in een tank stopt tot ze nodig zijn, is dat bij elektriciteit of aardwarmte lastiger. Er zouden bijvoorbeeld duizenden mega-accu’s nodig zijn om de stroom op te slaan die Nederland op slechts één dag gebruikt en dat is praktisch onhaalbaar.
Zijtak
Een probleem dus, maar wel eentje dat opgelost kan worden. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wil de markt op met zo’n oplossing, maar dan wel het liefste met de juiste. Daarom schreef het een wedstrijd uit voor startende bedrijven met een volledig uitgewerkt idee voor het opslaan van duurzame energie: de NAM70 Challenge. Het idee moet toepasbaar zijn in Nederland, dat een groot gasnetwerk heeft, goedkoop genoeg zijn om de concurrentie met alternatieven aan te kunnen en eenvoudig te integreren zijn met de bestaande faciliteiten van de NAM.
Momenteel is duurzame energie slechts een ‘zijtak’ van de huidige NAM-activiteiten, die vooral om gas draaien, vertelt directeur Gerald Schotman. Maar zijn olie- en gasbedrijf is geïnteresseerd in duurzame energie. ‘Anders ben je binnenkort niet meer relevant. Olivetti kan ook niet alleen typemachines blijven maken.’
Juist in het transporteren en opslaan van energie kan de NAM met zijn gasleidingen, opslagtanks en decennia aan vergaarde kennis veel betekenen, denkt hij. Meer dan in het produceren van energie met windmolens en zonnepanelen, waarover het bedrijf nauwelijks kennis heeft.
Wedstrijd
Frisse ideeën zijn welkom. ‘We hebben zeker niet alle oplossingen in huis.’ Vandaar de wedstrijdvorm. Tien à twintig kandidaten, dat had Schotman al mooi gevonden. Het werden er vijfenveertig, uit dertien landen. Daarvan bleven drie genomineerden over.
NAM-directeur Gerald Schotman. Foto Harry Cock / de Volkskrant
De competitie eindigde woensdag in de Fabrique in Utrecht tijdens een evenement met een heuse spelshow-vibe. Televisiepresentator Roelof Hemmen praatte de boel aan elkaar (‘Voelt u de spanning stijgen?’), de jury nam plaats in speciale leren banken en de zaal vulde zich met slierten en confetti bij de bekendmaking van de winnaar.
Die winnaar werd het Britse Storelectric, dat energie wil opslaan door lucht samen te persen in ondergrondse holtes en deze weer vrij te laten wanneer energie nodig is, zodat de luchtstroom een turbine aandrijft. De NAM gaat deze techniek op eigen terrein testen om het daarna, bij succes, op grote schaal in te zetten, in Nederland of daarbuiten. Waarbij het idee niet exclusief in het bezit van de NAM komt: de startende bedrijven zelf mogen verder groeien en ook andere partijen kunnen hun voordeel doen met de ontwikkelde technologie.
De wedstrijd is illustratief voor de grote hoeveelheid denkrichtingen bij energie-opslag. De twee andere genomineerden presenteerden fundamenteel andere technieken. Zo wil het Nederlandse Proton Ventures energie opslaan in ammoniak en zet het Franse Eco-Tech Ceram in op warmteopslag door hete gassen door containers met warmtehoudende bakstenen te laten stromen. De NAM sluit niet uit later alsnog met een van hen in zee te gaan om de techniek verder te helpen.
Bloedserieus
De wedstrijd mocht dan enigszins jolig zijn, de ambities zijn bloedserieus. De opslag van duurzame energie in Nederland moet voor een aanzienlijk deel in handen van zijn bedrijf komen, als het aan directeur Schotman ligt. Het geld zit hem in de energieverkoop, bijvoorbeeld in de vorm van warmte of ammoniak, of het leveren van diensten, zoals het aanleveren van elektriciteit wanneer vraag en aanbod niet in balans zijn.
Het bedrijf houdt het dan ook niet bij de wedstrijd. Zo heeft het ook interesse in waterstof, dat op soortgelijke wijze als ammoniak als opslagmiddel van duurzame energie kan werken. Dat wordt gezien als belangrijke kandidaat voor grootschalige transport en opslag van hernieuwbare energie. Recentelijk nog gaven onder meer werkgeversorganisatie VNO-NCW, Greenpeace, Tata Steel en Nuon in een manifest aan groot in te willen zetten op deze technologie.
De NAM spreidt haar kansen, legt Schotman uit. Het valt immers lastig te voorspellen welke opslagtechnieken uiteindelijk groot worden en welke niet. ‘Het is als een paardenrace. Je weet niet wie er wint. En er lopen een heleboel paarden hier.’
Idee 1: Samengeperste lucht
Er is weinig meer nodig dan lucht om energie in te bewaren, volgens winnaar Storelectric. En goed, ook een pomp en een turbine. Die pomp drukt lucht op elkaar, zodat een luchtdruk van ongeveer zeventig keer onze atmosfeer ontstaat in een ondergrondse holte, zoals een zoutcaverne. Dat kost elektriciteit. Wanneer de lucht weer wordt losgelaten, ontsnapt het uit de holte, als bij een leeglopende ballon. Daarbij stroomt het langs een turbine. Dat levert weer elektriciteit op. In potentie kan in Nederland genoeg worden opgeslagen om de hele Benelux twee weken van energie te voorzien, zegt het bedrijf. Nadeel is dat het onder druk zetten van de ondergrond mogelijk op maatschappelijke weerstand stuit.
Idee 2: Ammoniak
Proton Ventures slaat energie op in ammoniakmoleculen (NH3). Die maakt het bedrijf met enkele chemische stappen uit water en uit lucht onttrokken stikstof. Daarvoor is energie nodig. Deze energie kan later worden vrijgemaakt, eventueel na omzetting in het gangbaardere waterstof, wat wel de energie-efficiëntie omlaag brengt. Nadeel van ammoniak is dat bij verbranding stikstofoxides vrijkomen, die je moet afvangen. Ammoniak laat zich weer makkelijker opslaan dan waterstof, dat onder hoge druk of extreem lage temperaturen wordt bewaard. Hiernaast is ammoniak toepasbaar in de industrie, bijvoorbeeld als koelmiddel of als bestanddeel van kunstmest. Nu wordt deze ammoniak vooral gewonnen uit aardgas.
Idee 3: Vuurvaste bakstenen
Na een hete zomerdag gloeien bakstenen nog lang na. Op dat principe baseert Eco-Tech Ceram zijn technologie. Hete industriële gassen stromen door een geïsoleerde container vol warmtehoudende stenen, die hierdoor tot duizend graden kunnen opwarmen. Die stenen zijn overigens gemaakt uit industrieel afval. Deze warmte is later bruikbaar in warmtenetten voor woonwijken of kassen. Elektriciteit opwekken is ook mogelijk. Een vrachtwagen kan de containers eventueel vervoeren, al kost dat weer energie: verder dan vijf tot vijftien kilometer rijden en de energiewinst is verdwenen. De warmte is een week bruikbaar, volgens het bedrijf.
Aanvullingen en verbeteringen: In een eerdere versie van dit artikel stond dat Eco-Tech Ceram heet water door containers met stenen laat stromen. Dit zijn hete gassen.
Bron: De Volkskrant
